حقوق ورزشی
تنبیه ورزشکاران توسط مربیان

مربیان، معلمان ورزشی، کُچ‎ها و سرپرستان تیم‎ها گاهی در راستای مدیریت بر ورزشکاران زیر نظر خود و برای عمل به تکلیف محوری حفظ سلامتی ورزشکاران، ممکن است تنبیه بدنی را نیز به عنوان یک ابزار، لازم بدانند و از آن استفاده کنند.
از این رو پرسشی که در این باره مطرح می‎باشد و باید پاسخ داده شود این است که آیا تنبیه بدنی ورزشکاران از نظر حقوقی مجاز است یا خیر؟ پاسخ کوتاه، این است که معلم‎های ورزشی و مربیان، حق ندارند ورزشکاران را تنبیه بدنی نمایند و تنبیه ورزشکاران، موجب مسئولیت حقوقی برای ایشان خواهد بود مگر در موارد خاص و استثنایی که قانون اجازه داده است. پس حکـم کلی در این باره این است که؛ عـلی‎الاصول تنبیه بدنی در همۀ موارد به جـز موارد استثنا، ممنوع می‎باشد.

اما در این باره، توضیحاتی نیاز است. از سویی گفتیم برابر قانون، مربیان و معلمان ورزشی، حق تنبیه شاگردان خود را ندارند. ولی از سوی دیگر، در حقوق ورزشی، پی در پی گفته می‎شود؛ وظیفۀ مراقبتی مربیان ورزشی نسبت به سلامتی شاگردان، اصل و محور است و بر سایر تکالیف تقدم دارد. با این وصف این تعارض پیدا می‎شود که اگر اصل، لزوم مراقبت از سلامتی ورزشکاران است آیا برای رعایت آن، مربی می‎تواند در مواردی که ضرورت دارد در جهت پیشگیری از بروز خطرات، ورزشکاری را که با کارها و رفتارهای نادرست خود و با اصرار بر آن، سلامتی خود یا دیگران را به خطر می‎اندازد تنبیه کند؟ برای مثال فرض کنید در کلاس آموزش تکواند، یکی از تکواندوکاران دارای کمربند زرد در ردۀ خردسالان، اصرار بر مبارزه با یکی از کمربندهای مشکی ردۀ نوجوانان را داشته باشد و علیرغم تذکرات مربی، او همچنان با صحبتهای تحریک آمیز خود از تکواندوکار کمربند مشکی دعوت به مبارزه می‎کند و حتی گـاهی در حین تمرینات عمومی، ضـربه‎ای هم به تکواندوکار کمربند مشکی می‎زند و چون به مقصـود خود نمی‎رسد، خطاب به او واژه‎های نامنـاسب و حتی رکیک هم بکار می‎برد. در این مثال اگر مربی تشخیص داد، تنها راه چاره برای بازداشتن چنین شاگردی از اقدامات خطرناک و خلاف مقررات، تنبیه بدنی است،آیا می‎تواند او را تنبیه کند و قانون چنین اجازه‎ای می‎دهد؟
بند 1 ماده 59 قانون مجازات اسلامی پیشین، گفته: « اقدامات والدین و اولیاء قانونی و سرپرستان صغار و محجورین که به منظور تأدیب و محافظت باشد، جرم محسوب نمی‎شود». اگر چه این ماده قانونی ظاهراً اجازه تنبیه را داده اما آنگونه که پیداست این اجازه، محدود و مشروط است. یعنی اولاً در بارۀ کسانی می‎باشد که تحت سرپرستی هستند و از نگاه حقوقی و در ورزش، شامل کسانی می‎شود که به سن بلوغ نرسیده‎اند. بنابراین، تنبیه یا تأدیب کسی که به سن بلوغ رسیده، مجاز نیست و قانونی هم نمی‎باشد. ثانیاً در موردی هم که قانونگذار تنبیه را مجاز شمرده، شرط نموده که باید در حد متعارف باشد و اگر از حد متعارف خارج شد، موجب مجازات است. ضمن اینکه اصولاً تنبیه موضوع این قانون، تنبیهی است که آسیب بدنی داشته باشد و آثار آن بصورتی باشد که در غیر از مواردی که قانون اجازه داده، جرم به شمار آید. از این رو می‎توان استنباط نمود که برای اعمال تنبیهات خفیف و بدون آثار بدنی، منعی وجود ندارد هرچند قاعدتاً این نوع تنبیهات هم باید در راستای اصلاح و تأدیب باشد.

پس، مربیان و معلمان ورزشی، حق تنبیه بدنی یا تأدیب هنرآموزان خود را ندارند. مگر در موارد استنثا و با رعایت شرایط پیش بینی شده در قانون. موارد استثناء هم چون باید حد متعارف،رعایت شود و برای تادیب و محافظت اجرا گردد و فقط در مورد کسانی که به سن بلوغ نرسیده‎اند مجاز دانسته شده، نمی‎تواند بسادگی امر مجاز به شمار آید. از این رو اگر مربیان و معلمان ورزشی، تنبیهی را اعمال کنند و شاگرد یا خانواده او شاکی شوند، بار اثبات اینکه تنبیه بدنی برای تادیب و محافظت بوده و در حد متعارف هم انجام شده بر عهدۀ مربی قـرار می‎گیرد و براین پایه، تنبیه‏کننده،در برابر قانون، برای توجیـه تنبیه، نمی‎تواند موضع محکم داشته باشد.

نتیجه اینکه به هر حال، تنبیه بدنی که باعث آسیب دیدگی ورزشکار شود، می‎تواند برای مربی مسئولیت کیفری در پی داشته باشد. پس باید از بکار بردن ابزار تنبیه، پرهیز نماید. ضمن اینکه اگر در مواردی هیچ چاره‎ای جز اعمال تنبیه بدنی نبود باید توجه داشته باشند که تنبیهی که بکار می‎برند حتماً متعارف باشد و منجر به آسیب بدنی هم نشود. افزون بر اینکه شخصیت ورزشکار را هم از لحاظ جسمی و روحی مدنظر قرار داده و از همه مهمتر به ماهیت خطایی که ورزشکار مرتکب شده نیز باید توجه جدی نمایند. زیرا آنگونه که اشاره شد، از نظر قانون، تنبیه باید به منظور تادیب و محافظت اعمال گردد. یعنی خطاها و تخلفاتی مستوجب تنبیه هستند که انجام آنها از سوی ورزشکار در تعارض با امر تادیب و سبب نقض اصل محافظت و مراقبت از سلامتی ورزشکاران باشد. روشن است، مربیان و معلمان ورزشی حق ندارند ورزشکاران را به بهانه‎های واهی و غیر قابل توجیه قانونی، تنبیه بدنی نمایند.

دکتر محمد احسنی فروز
مسئول کمیته قضایی فدراسیون

باشگاه شهدای شهرک در رشته تکواندو در رده سنی خردسال و نونهال و نوجوانان هنرجو می پذیرد. آدرس : کرج شهرک خاتم انبیاء . سالن ورزشی شهدای شهرک . زیر نطر محمد رضا جوادی .